خب اقوام شامل لرها، ترک ها، کردها، بلوچ ها، عرب ها و… می شود. اینها مجموعا جمعیت زیادی را به خود اختصاص می دهند. با این حال، نکته مهم اینجاست که اکنون در میان بخش وسیعی از اقوام، مناسبات قومی وجود ندارد، مثلا در میان ترک های امروز، دیگر طایفه و سرطایفه و اینها معنا ندارد. این در حالی است که در خوزستان هنوز شیوخ عرب در رفع اختلافات اثرگذار هستند، مانند بلوچ ها که اشاره کردید، اما گیلکی ها یا آذری ها مناسبات جدید را پذیرفته اند که لازمه شهرنشینی است. اینها از مناسبات قدیمی اقوام فاصله گرفته اند. اقبال شدید اقوام به مشارکت در انتخابات هم نشان می دهد علاقه به مناسبات جدید بیشتر شده و اکنون احزاب ملی می توانند نقش سرطایفه را ایفا کنند. بنابراین وقت آن رسیده که احزاب ملی به صحنه آمده، جای مناسبات قدیمی را بگیرند. این نکته مهمی است که میزان مشارکت در خوزستان یا بلوچستان بیش از تهران است. این حضور در پای صندوق رای یعنی برتری گرایش ملی.

بنابراین به نظر من احزاب باید تقویت شوند و اهل تسنن، ترکمن ها، کردها و ترک ها و دیگر اقوام همه در این تشکل ها حضور فعال داشته باشند و آموزش های ملی ارائه شود. در صورت شکل گیری یک نظام حزبی کارآمد، احزاب رای خود را از اقوام می گیرند و بعد در صورت پیروزی برای عملی شدن مطالبات آنها تلاش می کنند.

ه نظر من احزاب باید تقویت شوند و اهل تسنن، ترکمن ها، کردها و ترک ها و دیگر اقوام همه در این تشکل ها حضور فعال داشته باشند و آموزش های ملی ارائه شود.

من اصلا اقوام را چالش نمی دانم، هرچند که با نظر شما موافقم و نبود حزب عیب است، اما اقوام فرصت محسوب می شوند. جمعیت ایران از ده ها قوم بزرگ و کوچک تشکیل شده و ایران فقط قوم فارس نیست، بلکه زبان مشترک همه ما فارسی است که همه اقوام هم به آن افتخار می کنند. نژاد ایرانی اما به قوم بلوچ و کرد و ترک، فارس و… است. زبان فارسی هم به انتخاب همه این اقوام زبان ملی شده، شاید چون از همه زبان های محلی برای غنای خود بهره گرفته است. همین حالا هم زبان های قومی به زبان ملی کمک می کند. مثلا زبان کردی هم ریشه و هم خون زبان فارسی است. این زبان، فرهنگستان، ادبستان و گنجینه ای برای ادبیات فارسی است. بسیاری از واژگان فراموش شده دری در آن پیدا می شود؛ بنابراین از تقویت این زبان ها نباید ترسید. آموزش این زبان ها مشکلی ایجاد نمی کند، اصلا زبان های قومی و زبان ملی در برابر هم نیستند.

 عده ای ممکن است بگویند ما فلان زبان را نمی فهمیم. خب بسیاری از لهجه ها را هم ممکن است متوجه نشویم. مثلا لهجه مازندرانی را ممکن است برخی به سختی بفهمند. اما دلیلی ندارد مانع از ترویج آن شویم. همه زبان هایی که در ایران مطرح است، همه اعضای یک خانواده اند و بچه های یک خانواده که نباید از هم بترسند.

 توجه کنید که زبان فارسی اصولا برآیند تکامل همه زبان هاست. زبانی دولتی است که از سوی همه اقوام برای سهولت در برقراری روابط اجتماعی انتخاب شده و به دلیل تحولات تاریخی به زبان رسمی کشور تبدیل شده است. سابقه امپراتوری ایران دستیابی به زبان واحد را گریزناپذیر می کرده؛ چراکه چندزبانی در یک قلمرو، مشکل ایجاد می کرده است. بنابراین از تاجیکستان تا ترکیه و از عراق تا پاکستان و… زبان فارسی رشد یافته و به تعبیر ناصرخسرو، «من آنم که در پای خوکان نریزم/ مر این قیمتی درّ لفظ دری را».

 بنابراین همه اقوام، زبان فارسی را به عنوان یک زبان رسمی به رسمیت شناخته اند و به آن افتخار می کنند، اما زبان قومی را هم می خواهند حفظ شود که اتفاقا دولت از زاویه حفظ و تقویت زبان فارسی، از تقویت زبان های قومی حمایت می کند. همین جا به ناسیونالیست ها هم بگویم نگران نباشند و نگویند دولت روحانی دارد تفرقه ها را احیا می کند؛ چراکه تقویت زبان قومی به رشد زبان ملی منجر می شود.

 وعده آموزش و پرورش نیز همین است، در برخی مراکز اجرایی هم شده است. کسی هم نباید نگران باشد چون ادبیات ما را تهدید نمی کند و اصولا هرچه در داخل کشور است، خطری نیست و وجود اقوام برای ما اصولا یک فرصت است. پس اگر بپذیریم وجود کردها یک فرصت است، باید باور کنیم وجود زبان کردی هم یک فرصت است؛ چون اینها از هم جدا نیستند.

 به نظر من امنیتی عمل کردن بزرگ ترین مانع و خطر برای توسعه ملی است. نمی شود به فکر توسعه اقتصادی بود، اما با نگاه امنیتی، امنیت سرمایه گذاران را مختل کرد. زمانی که وزیر اطلاعات بودم، تلاش کردم فعالیت های اقتصادی وزارت متوقف شود، چرا؟ برای این که مردم احساس ناامنی نکنند. در توسعه سیاسی هم باز نگاه امنیتی مانع محسوب می شود. مردم باید در مشارکت خود احساس آزادی کنند. در سایر حوزه ها هم از هر طایفه ای هر کسی وصف ایرانی دارد باید از حقوق برخوردار باشد و درست به همین دلیل احساس ناامنی در مطبوعات خطرناک است و روزنامه نگاران نباید بهراسند و نباید در نتیجه ترس، اعمال سانسور کنند. نظارت مطبوعات، میل به استبداد را کم می کند.

 باز از همین زاویه قائل هستیم که احزاب رقیب، همه باید آزاد باشند؛ دولت را نقد کنند، چون نقد دولت کمکی برای آن است. هرچند این نقد با بداخلاقی که آسیبی در جامعه ما است، متفاوت است. بنابراین اگرچه راهی طولانی در پیش رو داریم، اما همه باید مشارکت کنند تا در سایه احساس امنیت به اهداف برسیم.

اکثر نهادهای حکومتی با تسلط نگاه امنیتی به حوزه قومیت ها مخالف هستند. اکثر آنها اقوام و اقلیت ها را نه تهدید، که فرصت می دانند.

 خوشبختانه کشور ما چندقومیتی است و آنها که می گویند مطالعات قومی نداریم، واقعیت را انکار می کنند. هم دولت در قالب وزارت کشور و وزارت اطلاعات مطالعات خوبی داشته، هم در سپاه پژوهش های زیادی انجام شده و هم در دانشگاه ها اساتید برجسته بسیاری داریم که روی مسائل قومی مطالعه کرده اند و حتی موسسات مطالعاتی قدرتمندی هم تشکیل شده؛ بنابراین از همه این ظرفیت ها استفاده می کنیم.

اما نکته مهم دیگری که می خواهم اینجا اشاره کنم، این که نخبگان ما هم در نحوه مواجهه با مساله اقلیت ها به اجماع نظر رسیده اند. در جلساتی که ما داریم، می بینیم اکثر نهادهای حکومتی با تسلط نگاه امنیتی به حوزه قومیت ها مخالف هستند. اکثر آنها اقوام و اقلیت ها را نه تهدید، که فرصت می دانند. این رویکرد البته در گذشته اینچنین غالب نبود. با این حال فکر می کنم همین مطالعاتی که شما اشاره کردید و کتاب ها و پژوهش های منتشر شده، کم کم ما را به اینجا رسانده که مخالفان در اقلیت قرار گیرند. هرچند مخالفان این رویکرد صدایشان بلند است، اما در ارکان نظام چنین نگاهی وجود ندارد. عده ای اندک ممکن است از حضور اهل تسنن احساس خطر کنند، اما این نگاه عمومیت ندارد؛ هرچند مخالفان به دلیل دسترسی به برخی تریبون ها، زیاد شلوغ می کنند.

عده ای اندک ممکن است از حضور اهل تسنن احساس خطر کنند، اما این نگاه عمومیت ندارد

 معمولا دو گروه از نگاه ما به موضوع قومیت ها احساس خطر می کنند؛ یکی تندروهای مذهبی و دیگری ناسیونالیست های تندرو. دلیل این مخالفت ها نگرانی از بابت تمامیت ارضی است. آنها می ترسند رشد اقلیت ها برای وحدت ملی خطرناک باشد. با این همه وقتی شرایط را برای همین مخالفان هم توضیح می دهیم، به اشتباهشان پی می برند. واقعیت این است که اقوام ما امروز بشدت نگاهشان به مرکز است. همه عاشق ایران هستند و هیچ تمایلی به خارج کشور ندارند.

 تروریست ها کاملا محدودند و اصولا حضورشان نشان می دهد اکثریت اقوام چیز دیگری می خواهند. انجام عملیات تروریستی، نوعی حرکت عاجزانه است که نشان از ناتوانی در جذب نظرات عمومی دارد. این که کسی خودش و دیگران را به کشتن می دهد، یعنی در اثرگذاری بر اقوام مورد نظر خود شکست خورده است. پس همین حرکت ها خود اثباتی است بر این که مسیر قومیت ها در ایران از مسیر گروهک های وابسته جداست.

معمولا دو گروه از نگاه ما به موضوع قومیت ها احساس خطر می کنند؛ یکی تندروهای مذهبی و دیگری ناسیونالیست های تندرو.

 ما به اقلیت هایی که در قانون نامی از آنها برده نشده، فقط به چشم یک شهروند نگاه می کنیم و نه یک جریان مذهبی یا سیاسی. بنابراین از نظر ما، آنها از حقوق شهروندی برخوردارند و خوشبختانه منشور حقوق شهروندی هم تکمیل شده و قابل دسترسی و اعلام نظر است.

 به نظر من در منشور حقوق شهروندی از موضوع اقوام و اقلیت ها خیلی سریع عبور شده و به همین دلیل هم از نخبگان قومی و اقلیت ها خواسته ایم نظرات خود را در این زمینه برای ما ارسال کنند. ما آماده دریافت همه نظرات مربوط به حقوق شهروندی قومیت ها و اقلیت ها هستیم و من باز از همه می خواهم نظرات خود را ارائه دهند.

به نظر من در منشور حقوق شهروندی از موضوع اقوام و اقلیت ها خیلی سریع عبور شده و به همین دلیل هم از نخبگان قومی و اقلیت ها خواسته ایم نظرات خود را در این زمینه برای ما ارسال کنند.

 اگر آقای روحانی می خواست یک نگاه سطحی به موضوع اقوام داشته باشد، یکی از معاونان خود را از میان قومیت ها انتخاب می کرد و دیگر به هیچ چیز کاری نداشت. این در حالی است که ما می خواهیم مساله اقوام را به طور اساسی حل کنیم تا دولت های آینده اصلا مشکلی در این خصوص نداشته باشند. ما می خواهیم به جایی برسیم که رقابت در به عهده گیری مناصب براساس شایستگی ها باشد و هیچ کس به دلیل وصف قومیتی یا اقلیت مذهبی از فرصتی محروم نشود.

منبع: سنت آنلاين